Firma w Norwegii cz. 1: ENK, czyli firma jednoosobowa – Poradnik dla Polaków w Norwegii

Chcesz „przejść na swoje” i otworzyć firmę w Norwegii? Zastanawiasz się, czy to w ogóle dla Ciebie i od czego zacząć? Doskonale rozumiemy te obawy! Wielu Polaków stawiających pierwsze kroki w biznesie w Norwegii mierzy się z licznymi formalnościami, ale proces ten wcale nie musi być skomplikowany. 

Przygotowaliśmy dla Ciebie cykl poradników, który krok po kroku przeprowadzi Cię przez najważniejsze aspekty prowadzenia własnej firmy w Norwegii.

Na pierwszy ogień bierzemy firmę jednoosobową, czyli enkeltpersonforetak (ENK) – najprostszą i najczęściej wybieraną formę działalności w Norwegii. Z tego artykułu dowiesz się, czym jest ENK, dla kogo jest najlepsza, jak ją założyć, a także jak skutecznie poradzić sobie z podatkami i księgowością. Zapraszamy do lektury!

Czym jest firma jednoosobowa (ENK) i dla kogo jest najlepsza w Norwegii?

Firma jednoosobowa, czyli Enkeltpersonforetak (ENK), to najbardziej podstawowa forma prawna dla Twojej działalności gospodarczej w Norwegii. To po prostu Ty jako osoba fizyczna, która prowadzi własny biznes.

Kluczowe cechy ENK

• Pełna odpowiedzialność osobista: Prawnie, Ty i Twoja firma to jedna całość. Nie ma tu rozróżnienia między Twoimi finansami prywatnymi a firmowymi. Całe ryzyko finansowe spoczywa na Tobie. Szczegółowo omówimy to w dalszej części artykułu.
• Właściciel to nie pracownik: W swojej jednoosobowej działalności nie możesz być jednocześnie pracownikiem i otrzymywać „pensji”. Dysponujesz zyskami firmy, od których płacisz podatki. Pamiętaj jednak, że możesz zatrudniać innych pracowników, jeśli zajdzie taka potrzeba.
• Ograniczone prawa socjalne: Twoje prawa do świadczeń z NAV (jak zasiłek chorobowy czy emerytura) są zazwyczaj mniejsze, a świadczenia inaczej naliczane niż dla pracowników na etacie. Tej kwestii poświęcimy osobny rozdział w dalszej części poradnika, abyś dokładniej poznał swoje uprawnienia i możliwości.

Dla kogo ENK jest najlepszym rozwiązaniem?

Firma jednoosobowa (ENK) to często najkorzystniejsze rozwiązanie dla Polaków w Norwegii, którzy chcą spróbować swoich sił w biznesie. Będzie dla Ciebie idealnym wyborem, jeśli:

• Jesteś freelancerem, konsultantem lub specjalistą (np. w IT, marketingu, grafice) i chcesz oferować swoje usługi jako niezależny wykonawca.
• Wykonujesz drobne usługi (np. sprzątanie, prace ogrodnicze, drobne remonty) lub prowadzisz działalność jako rzemieślnik (np. stolarz, malarz, hydraulik działający samodzielnie) – często jako podwykonawca lub dla klientów indywidualnych.
• Dopiero startujesz z własnym pomysłem na biznes i szukasz prostego sposobu, by sprawdzić go na norweskim rynku, bez dużych formalności i kapitału początkowego.
• Chcesz mieć dodatkowe źródło dochodu obok etatu lub traktujesz ENK jako pierwszy krok do niezależności finansowej.
• Nie planujesz na początku zatrudniać dużej liczby pracowników – ENK jest idealne dla działalności indywidualnej.
• Cenisz sobie prostotę w administracji i księgowości oraz niższe bariery wejścia w porównaniu do bardziej złożonych form prawnych, takich jak np. spółka kapitałowa (Aksjeselskap; AS).

Jak założyć firmę jednoosobową (ENK) w Norwegii? Krok po kroku

Założenie ENK w Norwegii może wydawać się skomplikowane ze względu na język i różnice w przepisach w porównaniu do Polski, ale w praktyce jest to proces znacznie prostszy, niż w przypadku spółek. Jak to zrobić skutecznie i bez błędów?

Kto może założyć ENK?

Zanim przejdziesz do konkretnych kroków rejestracyjnych, upewnij się, że spełniasz podstawowe wymagania:

• Masz ukończone 18 lat: To podstawowy wymóg. Choć norweskie prawo dopuszcza założenie ENK już od 15. roku życia za zgodą rodziców lub opiekunów, dla większości przedsiębiorców, w tym Polaków, trzeba mieć ukończone 18 lat.
• Posiadasz prawo pobytu w Norwegii: Musisz mieć ważny status pobytu i prawo do prowadzenia działalności gospodarczej. Jako obywatel Polski (UE/EOG), masz prawo do osiedlania się i pracy w Norwegii. Jeśli planujesz pobyt dłużej niż trzy miesiące, musisz zarejestrować go na policji lub w SUA. Obywatele spoza UE/EOG potrzebują pozwolenia na pobyt i pracę (oppholdstillatelse for arbeid) z UDI.
• Masz norweski adres firmowy: Twoje ENK musi mieć norweski, fizyczny adres firmowy (adresy skrytkowe nie są akceptowane), zarejestrowany w odpowiednim urzędzie w Norwegii (Brønnøysund; BRREG). To pod tym adresem będzie prowadzona cała formalna korespondencja.
• Prowadzisz faktyczną działalność gospodarczą: Twoja aktywność musi być uznana za działalność gospodarczą (næringsvirksomhet). Oznacza to, że prowadzisz ją na własny koszt i ryzyko, z zamiarem generowania zysku w dłuższej perspektywie. Jej opis jest podstawą do nadania firmie kodu branżowego (næringskode), a w ramach jednego ENK możesz prowadzić wiele różnych aktywności.

Konkretne kroki rejestracji ENK

1. Numer personalny/D-nummer: Pierwszym i najważniejszym krokiem jest posiadanie / uzyskanie norweskiego numeru personalnego (fødselsnummer) lub tymczasowego numeru D-nummer. Bez tego ani rusz! Jeśli nie masz fødselsnummer czy D-nummer możesz go często uzyskać jednocześnie z rejestracją w Brønnøysundregistrene. W celu uzyskania  D-nummeru należy umówić się na kontrolę tożsamości (ID-kontroll) w Skatteetaten.
2. Rejestracja w Brønnøysundregistrene: Następnie cała procedura sprowadza się do rejestracji firmy w Brønnøysundregistrene, czyli centralnym rejestrze przedsiębiorstw w Norwegii. Wykorzystujesz do tego specjalny formularz o nazwie Samordnet registermelding, który najczęściej wypełnia się elektronicznie przez platformę Altinn.

Co musisz dokładnie określić?

• Nazwę firmy: Musi być unikalna i zawierać Twoje nazwisko (zgodne z tym zarejestrowanym w Folkeregisteret).
• Zakres działalności: Musisz precyzyjnie określić, czym dokładnie Twoja firma będzie się zajmować. To ważne, bo w niektórych branżach (np. medycznej czy finansowej) wymagane są dodatkowe licencje lub zezwolenia, zanim w ogóle zaczniesz działać.

3. Obowiązkowe i dodatkowe rejestracje: Pamiętaj, że dla większości ENK wystarczy rejestracja w Enhetsregisteret (Rejestrze Podmiotów), za którą pobierana jest opłata (gebyr). Jeśli Twój biznes osiągnie pewien pułap obrotów (obecnie ponad 50 000 NOK rocznie) lub będziesz zatrudniać pracowników, konieczna będzie także rejestracja w innych rejestrach:

• Merverdiavgiftsregisteret (Rejestr VAT): Obowiązkowy, jeśli Twoje opodatkowane obroty przekroczą 50 000 NOK w ciągu 12 miesięcy. Bez tej rejestracji nie możesz doliczać VAT-u do swoich usług / produktów ani odliczać VAT-u z faktur zakupowych.
• Foretaksregisteret (Rejestr Przedsiębiorstw): Rejestracja w tym rejestrze nie jest obowiązkowa dla większości ENK. Staje się konieczna, jeśli Twoja firma:
  – Ma nazwę inną niż Twoje nazwisko i chcesz chronić jej unikalność.
  – Planujesz zatrudniać więcej niż pięciu pracowników.
  – Prowadzisz określoną działalność, która wymaga wpisu do tego rejestru (np. handel detaliczny, jeśli prowadzisz sklep).
  – Rejestracja w tym rejestrze jest obowiązkowa m.in. dla autoryzowanych księgowych czy rewizorów, ale można jej dokonać dobrowolnie, aby uzyskać oficjalny wyciąg z rejestru (firmaattest).

Dodatkowo, jeśli będziesz wykonywać zlecenia dla innych podmiotów (szczególnie jako podwykonawca), może zajść potrzeba zgłaszania danych do Oppdrags- og arbeidsforholdsregisteret (Rejestru Zleceń i Stosunków Pracy) lub do A-melding (miesięcznego raportu wynagrodzeń) w NAV, w zależności od rodzaju zlecenia i podmiotu zlecającego.

Koszty rejestracji w poszczególnych rejestrach

• Rejestracja jednoosobowej działalności gospodarczej w Enhetsregisteret (Rejestrze Podmiotów) jest bezpłatna. To właśnie ta rejestracja nadaje Twojej firmie numer organizacyjny.
• Rejestracja w samym Foretaksregisteret (Rejestrze Przedsiębiorstw) kosztuje 2651 NOK (w przypadku rejestracji elektronicznej).
• Rejestracja w obu rejestrach (Enhetsregisteret i Foretaksregisteret) łącznie kosztuje 3379 NOK (w przypadku rejestracji elektronicznej). Rejestracja w Foretaksregisteret, choć często dobrowolna, zapewnia firmie tzw. „firmaattest” (oficjalny wyciąg z rejestru) oraz wyłączność na wybraną nazwę firmy.

Uwaga! Wyżej wymienione stawki opłat obowiązują na dzień 01.08.2025

Podatki i składki na ubezpieczenie: Jak to wygląda w ENK?

Skoro już wiesz, jak założyć ENK, przejdźmy do kwestii, która dla wielu jest najbardziej stresująca: podatki i składki na ubezpieczenie. W Norwegii system jest dość przejrzysty, ale wymaga skrupulatności i bieżącego śledzenia zmian.

Podatek dochodowy

Jako właściciel firmy jednoosobowej, płacisz przede wszystkim podatek dochodowy od zysków swojej firmy. Dochód z ENK jest traktowany jako Twój dochód osobisty i podlega progresywnej skali podatkowej –  im więcej zarabiasz, tym wyższy procent podatku płacisz. Musisz pamiętać o regularnym opłacaniu zaliczek na podatek (forskuddsskatt) które urząd skarbowy (Skatteetaten) ustala na podstawie Twoich przewidywanych dochodów. Zaniedbanie tego może skutkować wysokimi dopłatami na koniec roku, często z odsetkami!

Wskazówka: Przy ustalaniu forskuddsskatt, urząd bierze pod uwagę nie tylko dochód z działalności, ale również inne Twoje dochody (np. z innej pracy), majątek oraz zasiłki (np. zasiłek chorobowy). Zazwyczaj płaci się od 34% do 50% zysku (overskudd) z ENK w ramach zaliczek. Dobrą zasadą jest odkładanie około 40% zysku na podatek, aby uniknąć niedopłat przy rozliczeniu rocznym

Podatek VAT (Merverdiavgift)

Jeśli Twoje roczne obroty przekroczą próg (obecnie 50 000 NOK), Twoja firma musi zostać zarejestrowana jako płatnik VAT w MVA-registeret, o którym była mowa wyżej. Oznacza to, że będziesz doliczać VAT do swoich usług/produktów i regularnie rozliczać się z urzędem skarbowym, odprowadzając zebrany VAT (minus VAT zapłacony za zakupy firmowe).

Składki na ubezpieczenie społeczne i prawa socjalne

Jako osoba samozatrudniona, sam odpowiadasz za odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne (trygdeavgift), które są podstawą Twojego ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego w Norwegii. Wysokość składek zależy od Twojego dochodu.

Warto wiedzieć, że jako właściciel ENK masz bardziej ograniczone prawa socjalne niż pracownicy etatowi:

• Zasiłek chorobowy (sykepenger): Standardowo otrzymujesz 80% dochodu od 17. dnia choroby (pracownicy etatowi 100% od 1. dnia). Możesz dobrowolnie odprowadzać wyższe składki w NAV, aby uzyskać prawo do zasiłku od 1. lub 17. dnia choroby oraz pokrycie 80% lub 100% dochodu. Składka na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe jest obliczana jako procent przewidywanego rocznego dochodu.
• Zasiłek dla bezrobotnych (dagpenger): Niestety, jako właściciel ENK nie nabywasz prawa do zasiłku dla bezrobotnych z tytułu dochodów z działalności gospodarczej, ani nie masz prawa do zasiłku w przypadku przestoju (permittering).
• Emerytura (pensjon): Emerytura nalicza się od Twoich dochodów z działalności gospodarczej. Pamiętaj jednak, że przy przejściu na emeryturę większość właścicieli ENK doświadcza znaczącej redukcji dochodów. Dobrym wyjściem może być rozważenie prywatnej umowy emerytalnej, która uzupełni świadczenia z państwowego systemu.

Odpowiedzialność w firmie jednoosobowej – co musisz wiedzieć?

To jest punkt, który każdy właściciel ENK musi wziąć sobie do serca: odpowiedzialność w firmie jednoosobowej jest nieograniczona i osobista.

Co to oznacza w praktyce? Jako właściciel Enkeltpersonforetak, odpowiadasz za wszystkie zobowiązania finansowe i prawne firmy całym swoim majątkiem osobistym. Nie ma tu bariery ochronnej między majątkiem firmowym a Twoimi prywatnymi oszczędnościami czy nieruchomościami. Jeśli firma zaciągnie długi lub nie wywiąże się z umów, wierzyciele mogą dochodzić roszczeń zarówno z konta firmowego, jak i Twojego prywatnego portfela. To kluczowa różnica w porównaniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (Aksjeselskap; AS), gdzie odpowiedzialność jest ograniczona do wniesionego kapitału zakładowego. 

Księgowość ENK: Samemu czy z biurem rachunkowym? Rola rewizora.

Wielu przedsiębiorców, zwłaszcza na początku, zastanawia się: czy muszę wynajmować księgowego, czy mogę sam prowadzić księgowość ENK? Odpowiedź brzmi: możesz prowadzić ją sam, ale…

Samodzielna księgowość

Samodzielne prowadzenie księgowości w Norwegii jest możliwe, jeśli masz odpowiednią wiedzę o norweskich przepisach (głównie bokføringsloven – ustawa o rachunkowości i regnskapsloven – ustawa o sprawozdawczości finansowej). Musisz samodzielnie księgować wszystkie przychody i wydatki, prowadzić ewidencję, a na koniec roku sporządzić sprawozdanie finansowe (årsoppgjør) i wypełnić rozliczenie podatkowe (Skattemelding). To wymaga czasu, precyzji i bieżącej znajomości przepisów.

Współpraca z biurem rachunkowym

Dla wielu osób, zwłaszcza tych skupionych na rozwijaniu biznesu, samodzielne prowadzenie księgowości byłoby zbyt dużym obciążeniem. Dlatego lepszą opcją może być skorzystanie z usług biura rachunkowego. Choć to dodatkowy koszt, zyskujesz pewność, że wszystkie dokumenty i rozliczenia są prowadzone prawidłowo, zgodnie z norweskim prawem. 

Rola rewizora (audytora)

Dla większości firm jednoosobowych w Norwegii rewizor zazwyczaj nie jest wymagany. Obowiązek audytu dotyczy głównie większych podmiotów, które przekraczają określone progi finansowe lub zatrudnienia.

Twoje ENK musi mieć rewizora, jeśli w ostatnim roku obrotowym spełniło co najmniej jeden z poniższych warunków:

• Przychody operacyjne (driftsinntekter) przekroczyły 7 milionów NOK.
• Suma bilansowa (balansesum) przekroczyła 27 milionów NOK.
• Średnia liczba zatrudnionych pracowników wyniosła 10 etatów rocznie lub więcej.

Jeśli Twoja firma przekroczy którykolwiek z tych progów, rewizor będzie obowiązkowy dla sprawozdania finansowego za następny rok obrotowy.

Najczęstsze pytania i błędy, których musisz unikać

Prowadzenie własnej działalności zawsze wiąże się z pytaniami, zwłaszcza na początku. Polacy w Norwegii często mają podobne pytania i wyzwania, z którymi mierzą się przy zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej.

Najczęściej zadawane pytania

• Czy muszę osobiście przebywać w Norwegii, żeby założyć ENK? 

Nie, nie musisz fizycznie przebywać w Norwegii, by zarejestrować jednoosobową działalność. Cały proces można przeprowadzić online przez platformę Altinn. Ważne jest jednak, by spełniać pozostałe warunki, takie jak posiadanie norweskiego numeru personalnego (lub D-numeru) oraz norweskiego adresu firmowego.

• Czy w przypadku ENK możliwa jest zmiana właściciela firmy?

Nie, w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej (ENK) nie ma możliwości zmiany właściciela. Jest to bezpośrednio związane z wcześniej wspomnianą osobistą odpowiedzialnością właściciela za wszystkie zobowiązania firmy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy po śmierci właściciela działalność może przejąć współmałżonek w ramach tzw. dziedziczenia z niepodzielnym spadkiem (uskifte).

• Czy muszę mieć norweskie konto bankowe? 

Choć do samej rejestracji ENK nie jest to ścisły wymóg prawny, posiadanie odrębnego konta firmowego w norweskim banku może być kluczowe. Ułatwia to rozliczenia, oddziela finanse prywatne od firmowych i usprawnia kontakty z urzędami. W norweskich bankach możesz założyć zarówno konto prywatne (brukskonto), jak i konto firmowe (bedriftskonto). To drugie jest przeznaczone do codziennej działalności Twojego ENK, a jego otwarcie online często jest bezpłatne.

• Czy małżonek może być zatrudniony jako pracownik w moim ENK?

Nie, małżonek pracujący w Twoim ENK nie jest formalnie uznawany za pracownika. Nie musisz płacić za niego składek pracodawcy ani raportować jego „wynagrodzenia” w a-melding. Zysk z działalności jest dzielony między Wami na wspólnym zeznaniu podatkowym, w oparciu o wkład pracy każdego z Was. Pamiętaj jednak, że ta zasada nie dotyczy partnerów życiowych (samboer) – jeśli partner pracuje w Twoim ENK, musi być zatrudniony na normalnych zasadach jako pracownik.

• Gdzie mogę uzyskać pomoc w zrozumieniu norweskich przepisów lub komunikacji z urzędami?

Początki prowadzenia firmy w Norwegii mogą być trudne – przepisy i formalności często sprawiają problemy. Jeśli potrzebujesz wsparcia w sprawach podatkowych, księgowych lub urzędowych, skontaktuj się z nami. Wspieramy Polaków w Norwegii, by mogli zakładać i prowadzić zyskowne firmy w Norwegii efektywnie i bez obaw o formalności urzędowe.

Błędy, których należy unikać

• Zaniedbywanie księgowości: Wiele osób uważa, że mała firma to mało problemów. Nic bardziej mylnego! Brak regularnego księgowania, ignorowanie faktur czy brak dokumentacji to prosta droga do poważnych kłopotów z norweskim urzędem skarbowym.
• Brak rozdzielenia finansów: Nawet jeśli ENK to Ty i Twoja działalność, trzymanie pieniędzy firmowych na prywatnym koncie to błąd. To utrudnia kontrolę, rozliczenia i może prowadzić do pomyłek.
• Niewiedza o obowiązkach podatkowych: Nieznajomość stawek VAT, zasad odliczania kosztów czy terminów płatności zaliczek na podatek może skutkować wysokimi karami i odsetkami.
• Ignorowanie wymogów rejestracyjnych: Myślenie, że „jakoś to będzie” i unikanie rejestracji w odpowiednich rejestrach (np. rejestr płatników VAT, jeśli przekroczysz próg) to przepis na kłopoty.

Unikaj tych błędów! To pozwoli na bezpieczniejsze i efektywniejsze prowadzenie firmy jednoosobowej w Norwegii, minimalizując stres i ryzyko kosztownych pomyłek.

Podsumowanie

W tej części naszego cyklu poradników szczegółowo omówiliśmy firmę jednoosobową (ENK) w Norwegii. Poznałeś jej kluczowe cechy, wymagania do założenia, proces rejestracji oraz podstawowe aspekty podatkowe i księgowe.

Pamiętaj, że ENK to prosta forma startu w biznesie, ale wiąże się z pełną odpowiedzialnością osobistą. Kluczem do sukcesu jest prawidłowa rejestracja, terminowe rozliczenia i solidne zarządzanie finansami.

Masz pytania lub potrzebujesz indywidualnej konsultacji? Skontaktuj się z nami! Zaufaj ekspertom, którzy od lat wspierają Polaków w Norwegii w sprawach formalnych i podatkowych.