Do 1989 roku istniał oddzielny system podatkowy dla marynarzy, zwany podatkiem marynarskim. Został on jednak zniesiony i zastąpiony specjalną ulgą podatkową dla marynarzy, którzy są obecnie opodatkowani według ogólnych zasad, ale przysługuje im prawo do specjalnego odliczenia.
Odpis marynarski (sjømannsfradrag) – zasady i limity
Marynarzom przebywającym na morzu, na pokładzie statku w ruchu (norw. skip i fart), przez co najmniej 130 dni w roku podatkowym, przysługuje w Norwegii specjalna ulga podatkowa – tzw. odpis marynarski (sjømannsfradrag).
Ulga wynosi 30% dochodu podlegającego opodatkowaniu, uzyskanego z pracy na statku, jednak nie więcej niż 83 000 NOK rocznie na osobę (limit na rok podatkowy 2025).
Odliczenie nie jest wpisywane automatycznie do skattemelding, dlatego musisz samodzielnie dopilnować, aby znalazło się w Twoim norweskim zeznaniu podatkowym. W przypadku kontroli urząd skarbowy może poprosić Cię o dokumentację potwierdzającą liczbę przepracowanych dni na statku w danym roku.
Rozlicz podatek w Norwegii i w Polsce za ubiegły rok
Statki w ruchu jako wymóg do odpisu marynarskiego
Możesz ubiegać się o odpis marynarski, jeśli w danym roku dochodowym pracowałeś przynajmniej 130 dni na pokładzie statku będącego na morzu w ruchu.
Do statków będących w ruchu są zaliczane:
- statki zajmujące się handlem zagranicznym i posiadające własne urządzenia napędowe, niezależnie od wielkości i zakresu prędkości statku,
- statki prowadzące działalność związaną z ropą naftową, zajmujące się dostawami, usługami awaryjnymi i obsługą kotwic, badaniami sejsmicznymi lub geologicznymi oraz innymi podobnymi działaniami, a także działalnością budowlaną, wodno-kanalizacyjną lub konserwacją,
- okręty wojenne ze znakiem dowódcy okrętu,
- statki o masie brutto wynoszącej 100 ton lub więcej, które dodatkowo posiadają własne mechanizmy napędowe i nie należą do grupy statków wymienionych poniżej.
Statki, które nie dają prawa do odpisu:
Do końca 2023 r. wiele jednostek przybrzeżnych i stacjonarnych w ogóle nie było uznawanych za „statki w ruchu” na potrzeby odpisu marynarskiego. Od 2024 r. zasady zostały jednak częściowo złagodzone – część takich jednostek może dawać prawo do ulgi, jeśli marynarz pracuje w systemie zmianowym i ma ciągły pobyt na pokładzie przez co najmniej 3 tygodnie.
Mimo to, co do zasady, następujące typy statków zazwyczaj nie uprawniają do odpisu marynarskiego (chyba że spełnione są nowe, szczególne warunki):
- prom lub statek pasażerski, który kursuje tylko między portami norweskimi, a odległość między pierwszym a ostatnim portem jest mniejsza niż 30 mil morskich,
- statki wykorzystywane do działalności związanej z ropą naftową, które są zaangażowane w poszukiwanie, wiercenia poszukiwawcze, wydobycie, eksploatację i transport rurociągowy,
- statki, które pływają po norweskich jeziorach i rzekach,
- statki zajmujące się stacjonarną działalnością i ruchem portowym lub inną działalnością na ograniczonym obszarze operacji, na którym przebyta odległość nie przekracza 30 mil morskich,
- statki pokładowe lub statki, które są używane jako platformy robocze, statki misyjne, statki teatralne itp. w norweskich portach lub między nimi,
- statki rekreacyjne, statki reprezentacyjne, statki wahadłowe itp.,
- statki rybackie i statki do połowów – na czas, w którym statek jest używany do wędkowania i połowu,
- statki/okręty, które należą i są użytkowane przez Norweskie Siły Zbrojne, ale które nie posiadają znaku dowódcy okrętu.
Uwaga! od 2024 r. część jednostek przybrzeżnych i stacjonarnych (np. niektóre promy, statki portowe czy statki obsługujące instalacje przybrzeżne) może mimo wszystko spełniać warunki odpisu marynarskiego, jeżeli marynarz pracuje w systemie zmianowym z ciągłym pobytem na pokładzie przez minimum 3 tygodnie. Dlatego w przypadku wątpliwości konieczna jest indywidualna analiza typu statku, trasy i systemu pracy.
Wymóg 130 dni pracy
Oprócz wymogu związanego z rodzajem statku, norweskie przepisy wymagają również, aby łączna liczba przepracowanych przez podatnika dni na statku wynosiła co najmniej 130 dni w tym samym roku podatkowym.
Jeżeli pracownik przenosi się z jednego statku na drugi, do odpisu zaliczane są wszystkie dni przepracowane na jednostkach, które spełniają warunki do odpisu marynarskiego (opisane wcześniej). Nie ma wymogu minimalnej długości dnia pracy, aby został on wliczony – liczy się każdy dzień, w którym podatnik wykonywał pracę na pokładzie. W przypadku pracy w niepełnym wymiarze godzin każda sesja pracy na statku jest uwzględniana jako dzień pracy.
Spełnienie kryterium 130 dni zależy wyłącznie od faktycznej liczby dni spędzonych na pokładzie (z uwzględnieniem wyjątków opisanych niżej), a nie od tego, czy dochód z tych dni podlega opodatkowaniu w Norwegii.
Podatnik, który w tym samym roku pracował zarówno na statku, jak i przy połowach ryb, może mieć prawo zarówno do odpisu rybackiego, jak i odpisu marynarskiego. Aby nabyć prawo do odpisu marynarskiego, wystarczy, że łączna liczba dni pracy na statku oraz przy połowach wyniesie co najmniej 130 dni.
Dni, w których podatnik miał zaplanowaną pracę na statku, ale nie mógł wejść na pokład z przyczyn od niego niezależnych (np. zła pogoda, inne nieprzewidziane zdarzenia), mogą być również zaliczone do wymaganego limitu 130 dni.
Podobnie przyczyny zdrowotne lub ciąża mogą zostać uwzględnione, pod warunkiem przedstawienia udokumentowanego zaświadczenia lekarskiego, że praca na statku w danym okresie była niemożliwa, a podatnik wykonywał w tym czasie pracę na lądzie zamiast korzystać ze zwolnienia chorobowego.
Mniej niż 130 dni pracy na statku – kiedy nadal przysługuje odpis?
Jeśli przepracowałeś mniej niż 130 dni na pokładzie statku, nadal możesz mieć prawo do odpisu marynarskiego, jeżeli:
- Twój stosunek pracy jest objęty układem zbiorowym, który wymaga średnio co najmniej 130 dni roboczych na pokładzie w ciągu roku,
- rozpocząłeś pracę późno lub zakończyłeś ją wcześniej w danym roku podatkowym, ale Twoja umowa o pracę jest objęta układem zbiorowym zakładającym średnio 130 dni pracy na pokładzie rocznie, pod warunkiem, że praca na statku stanowi Twoje główne źródło dochodu,
- byłeś chory i przez część roku otrzymywałeś zasiłek chorobowy, warunkiem jest, że zasiłek ten zastępuje wynagrodzenie, które kwalifikowałoby się do przyznania odpisu marynarskiego. To samo dotyczy urlopu opiekuńczego, podczas którego zasiłek rodzicielski wypłacany jest z systemu ubezpieczeń społecznych.
Uwaga! krótkotrwała praca na statku (poniżej 130 dni) w zastępstwie lub na zasadzie doraźnej nie daje prawa do odpisu marynarskiego, nawet jeśli pracownik jest objęty układem zbiorowym. Wyjątek stanowią sytuacje opisane powyżej (rozpoczęcie/zakończenie pracy w trakcie roku, choroba, urlop opiekuńczy).
Układ zbiorowy a wymóg 130 dni – jak to działa?
Jeśli Twoja umowa o pracę jest bezpośrednio objęta układem zbiorowym, który przewiduje średnio co najmniej 130 dni roboczych na pokładzie w ciągu roku, warunek do przyznania odpisu marynarskiego jest uznawany za spełniony, nawet jeśli faktycznie przepracowałeś mniej dni (np. z powodu późniejszego rozpoczęcia lub wcześniejszego zakończenia pracy w danym roku podatkowym).
Układ zbiorowy może obejmować Twoją umowę na dwa sposoby:
- Bezpośrednio – jeśli jesteś członkiem związku zawodowego, który zawarł układ zbiorowy z pracodawcą,
- Pośrednio – jeśli w Twojej umowie o pracę formalnie stwierdzono, że jesteś związany układem zbiorowym, ponieważ Twój pracodawca jest stroną takiego układu.
Nie musisz być członkiem organizacji, która przystąpiła do układu zbiorowego, wystarczy, że Twoja umowa o pracę jest objęta jego postanowieniami.
Obliczenie odpisu marynarskiego
Jakiekolwiek wynagrodzenie podlegające opodatkowaniu, które podatnik otrzymuje za swoją pracę na statku lub które zastępuje takie wynagrodzenie, jest wliczane do podstawy obliczenia odpisu marynarskiego.
Do obliczenia kwoty odpisu bierze się pod uwagę:
- wynagrodzenie brutto,
- podlegającą opodatkowaniu nadwyżkę środków z wypłaconych zwrotów kosztów (należy stosować tu metodę netto),
- ewentualny dodatek do pensji według taryfy,
- pieniądze uzyskane z napiwków,
- zasiłek rodzicielski pod warunkiem, że stosunek pracy nie został rozwiązany. Zasiłek rodzicielski wypłacany za okres po ustaniu stosunku pracy nie może być traktowany jako zastępujący dochód na statku i dlatego nie jest uwzględniany do obliczenia kwoty odpisu marynarskiego,
- zasiłki chorobowe zamiast wynagrodzenia na statku. Zasiłek chorobowy wypłacany za okres po ustaniu stosunku pracy nie może być traktowany jako zastępujący dochód na pokładzie i dlatego nie jest wliczany do ustalenia kwoty odpisu marynarskiego,
- niektóre ograniczone w czasie świadczenia podlegające opodatkowaniu w przypadku choroby, takie jak stałe wypłaty z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego,
- wynagrodzenie za kurs (kurshyre) – dodatkowe wynagrodzenie wypłacane przez pracodawcę za kursy w dni wolne,
- zysk ze sprzedaży na pokładzie.
Dochód wolny od podatku a odpis marynarski
Wszystkie dochody, które nie podlegają opodatkowaniu zgodnie z norweskim prawem krajowym albo są zwolnione z opodatkowania w Norwegii na mocy umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, nie są uwzględniane przy obliczaniu podstawy odpisu marynarskiego.
Przykładowo, do podstawy odpisu nie wlicza się m.in.:
- wartości bezpłatnego pobytu na pokładzie statków,
- dodatkowego wynagrodzenia (ekstrahyre) wypłacanego jako odszkodowanie, np. w związku z rozbiciem się statku,
- dodatku za ryzyko wojenne w przypadku wejścia do strefy objętej działaniami wojennymi,
- odprawy do wysokości 1,5-krotności podstawowej kwoty ubezpieczenia społecznego (G),
- zapewnionego dodatku na mundur,
- wolnego od podatku stypendium otrzymywanego w trakcie pobierania nauki.
Inne ważne fakty o odpisie marynarskim
Bezpaństwowcy
Osobom bez obywatelstwa nie przysługuje odpis marynarski.
Właściciel statku
Podatnik będący właścicielem lub współwłaścicielem statku ma prawo do odpisu marynarskiego za okres, w którym sam pracuje na pokładzie.
Kwota odpisu jest liczona od dochodu, który właściciel otrzymuje z tytułu zajmowanego stanowiska na statku (np. jako kapitan, oficer, mechanik itp.), a nie od całego zysku z działalności armatorskiej.
Małżonkowie
Jeżeli oboje małżonkowie uzyskują dochody uprawniające do odpisu marynarskiego, każdemu z nich przysługuje odrębny, pełny limit odpisu.
Dzieci
Dzieci marynarzy mają prawo do odpisu marynarskiego na takich samych zasadach jak dorośli, jeżeli uzyskiwany przez nie dochód spełnia wymagania (dochód z pracy na statku kwalifikującym się do ulgi).
Zgon podatnika w ciągu roku
Maksymalny limit kwoty odpisu marynarskiego nie ulega obniżeniu, jeżeli podatnik umrze w trakcie roku podatkowego.
Ulga przysługuje za okres, w którym spełnione były warunki do jej stosowania.
Pobyt w Norwegii tylko przez część roku
Maksymalny limit odpisu marynarskiego nie jest proporcjonalnie zmniejszany, jeżeli podatnik przebywał w Norwegii jedynie przez część roku (np. w związku z wyprowadzką z Norwegii lub przeprowadzką do Norwegii w trakcie roku).
Istotne jest spełnienie warunków do odpisu (rodzaj statku, liczba dni, itp.), a nie liczba dni fizycznego pobytu w Norwegii.
Dochody z połowów ryb
Maksymalny limit kwoty odpisu marynarskiego nie jest pomniejszany, nawet jeśli w tym samym roku podatkowym podatnikowi przysługuje także specjalne odliczenie dla rybaków.
Obie ulgi mogą funkcjonować równolegle, o ile spełnione są warunki do każdej z nich.
Deficyt dochodu netto
Podatnik ma prawo do odpisu marynarskiego nawet w sytuacji, gdy jego łączny dochód netto za rok jest ujemny (deficyt).
Deficyt dochodu, który obejmuje odpis marynarski:
- może zostać wykorzystany do obniżenia dochodu współmałżonka, albo
- może zostać przeniesiony na kolejne okresy rozliczeniowe, zgodnie z zasadami norweskiego prawa podatkowego.
Skatteplikt – obowiązek płacenia podatku w Norwegii
Marynarze mieszkający za granicą i pracujący na norweskich statkach podlegają opodatkowaniu w Norwegii. Obowiązek podatkowy może zostać ograniczony umową podatkową, zawartą między Norwegią a krajem zamieszkania pracownika.
Od obowiązku płacenia podatku w Norwegii istnieją wyjątki dla osób mieszkających poza regionem skandynawskim, które służą na pokładach statków zarejestrowanych w Norweskim Międzynarodowym Rejestrze Statków (NIS). W Norwegii nie podlegają one opodatkowaniu.
Należy pamiętać, że osoby pracujące na pokładzie statków, które są wykorzystywane w działalności związanej z ropą naftową na norweskim szelfie kontynentalnym, podlegają opodatkowaniu w Norwegii na mocy ustawy o podatku naftowym. Nie są oni uważani za marynarzy.
Nawet jeśli nie podlegasz opodatkowaniu w Norwegii, nadal masz obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne w tym kraju.
Składka na ubezpieczenie społeczne w Norwegii (trygdeavgift)
Jeśli jesteś zatrudniony na pokładzie norweskiego statku, co do zasady musisz opłacać składki na norweskie ubezpieczenie społeczne (trygdeavgift). Obowiązek ten dotyczy Cię, jeżeli:
- jesteś obywatelem Norwegii,
- mieszkasz w krajach skandynawskich,
- jesteś obywatelem kraju EOG lub Szwajcarii,
- jesteś zatrudniony na statku poruszającym się z ograniczoną prędkością (na terytorium Norwegii).
Zwolnienie z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne do Norwegii
Nawet jeśli jesteś obywatelem kraju EOG, w niektórych przypadkach możesz ubiegać się o zwolnienie z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne w Norwegii. Aby to zrobić, musisz skontaktować się z organami ubezpieczeń społecznych w swoim kraju zamieszkania i poprosić o wydanie formularza A1. Po jego uzyskaniu należy go przekazać do norweskiego urzędu NAV. O przyznaniu zwolnienia informowane są odpowiednie organy podatkowe.
Tabele potrąceń dla marynarzy
Marynarze, którzy mieszkają za granicą nie otrzymują karty podatkowej (skattekort). Zamiast tego, pracodawca stosuje odpowiednie tabele potrąceń (trekk-tabeller), które uwzględniają specyficzne dla marynarzy odpisy. Tabele te opierają się na 12-miesięcznych, równych odliczeniach.
Aby wybrać właściwą tabelę, pracodawca musi wiedzieć, czy:
- masz obowiązek opłacania składki na ubezpieczenie społeczne w Norwegii,
- przysługuje Ci prawo do specjalnych potrąceń dla marynarzy (odpis marynarski).
Oto najczęściej stosowane tabele potrąceń:
- Tabela 0101: dla marynarzy, którzy muszą opłacać składki na ubezpieczenie społeczne ORAZ spełniają warunki do odpisu marynarskiego.
- Tabela 0100: dla marynarzy, którzy NIE muszą opłacać składek na ubezpieczenie społeczne do Norwegii.
- Tabela 7350: dla marynarzy, którzy NIE spełniają warunków do odpisu marynarskiego.
- Tabela 7500: dla marynarzy, którzy NIE spełniają warunków do odpisu marynarskiego ORAZ NIE muszą opłacać składek na ubezpieczenie społeczne do Norwegii.
Ważna informacja: Nie ma specjalnej tabeli dla marynarzy, którzy muszą opłacać składki na ubezpieczenie społeczne w Norwegii, ale nie podlegają opodatkowaniu w Norwegii. W takim przypadku pracodawca potrąca jedynie składki na ubezpieczenie społeczne od Twojego wynagrodzenia.
Wszyscy marynarze mają prawo do 10% odpisu standardowego, dlatego wszystkie tabele potrąceń są obliczane z uwzględnieniem tego odliczenia.